Kiwity. Kościół pw śś. Apostołów Piotra i Pawła

W Kiwitach mieszka ok. 500 osób. Wieś położona jest na trasie Lidzbark Warmiński-Bisztynek. Miejscowość powstała w 1308 roku, a już trzy lata później została zniszczona przez oddział Witenesa, wielkiego księcia litewskiego, brata stryjecznego Giedymina. Kiwity ponownie lokował w 1319 biskup warmiński Eberhard z Nysy. Funkcjonował tu znany w okolicy młyn i karczma.


We wsi znajduje się zabytkowy kościół gotycki pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła. Budowany był w latach 1350-1370 z czerwonych palonych cegieł, a gruntownie odnowiony w 1862 roku. We wnętrzu ołtarz główny z późnogotycką figurą Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1500 roku, późnobarokowa ambona wykonana w warsztacie Jana Zachariasza Freya, z około 1790 roku. Dawniej w murze kościoła znajdował się relief przedstawiający szkielet, tzw. Śmierć z Kiwit. Na całej Warmii znane było powiedzenie, kiedy chciano określić człowieka bardzo szczupłego, "wyglądasz, jak śmierć z Kiwit''. To określenie odnosi się do mierzącego 65 cm kościotrupa, który z kosą, na pamiątkę pustoszącego napadu Litwinów z 1311 r., spogląda na wieś z niszy nad wschodnim portalem centralnym przy kościele czytamy na stronie parafii.




Przy kościelnych murach znajdują się dwie kapliczki oraz drzewo, które opanował rój pszczół uciekinierek. Pszczoły, które uciekły z ula często siadają w pobliżu swojego macierzystego domu, to pszczoły wywiadowcze, nędzaki i głodniaki. Owady tworzą kulę lub cygaro i często po kilku godzinach odlatują w inne miejsce. Zatem pszczelarze, szukajcie swojego roju.

Za Kiwitami już Tolniki Wielkie. Ta ścieżka i zabudowania to pozostałości po linii kolejowej. Linia z Lidzbarka Warmińskiego do Czerwonki została oddana do użytku 15.11.1899 roku. Liczyła 37 km i przed wojną obsługiwana była przez Preussische Staatsbahnen Pruskie Koleje Państwowe. Z linii korzystali mieszkańcy Czerwonki, Jezioran, Tolnik Wielkich oraz Lidzbarka. Najczęściej kursowały tędy pociągi relacji Olsztyn-Górowo Iławeckie. Ostateczna data jej zamknięcia to czerwiec 1996 roku.