Rok Sienkiewicza trwa w najlepsze. Przypominam, bo warto czytać, chociażby Ogniem i mieczem. Pozwolicie, że zacytuję: Drogę mieli przykrą, bo padały deszcze, ale spokojną, i tylko pan Longinus, idący w sto koni naprzód, rozgromił kilka kup swawolnych, które się na tyłach wojsk regimentarskich zebrały. Czytaj: kupy swawolne – oddziały nieprzyjacielskie, które odłączyły się od swojej armii. Czy jakaś armia zawitała do Bisztynka? Wojska napoleońskie, oddziały pruskie, czerwonoarmiści, ale nie o tym dziś. Sienkiewicz gości w tym warmińskim mieście od 1965 roku.
Henrykowi Sienkiewiczowi – Mieszkańcy Bisztynka – 1965 – pomnik noblisty bywa nazywany "Panem Głową", "Heniem" albo "Sienkiem". Został uroczyście odsłonięty 1 września 1929 roku jako dar za głosowanie w plebiscycie na korzyść Niemców. Mieszkańcy Bisztynka nie oddali ani jednego głosu za przyłączeniem miejscowości do Polski. Na bokach cokołu, na czterech tablicach, umieszczono imiona i nazwiska 169 mieszkańców Bisztynka poległych w czasie I wojny światowej. Na postumencie zamontowano rzeźbę św. Zygfryda pokonującego smoka. W 1945 roku pomnik został zniszczony. Jego odbudowa nastąpiła kilkanaście lat później. Nikt nie pamięta dziś, dlaczego wybrano akurat Henryka Sienkiewicza, ale to właśnie on zdobi bisztynecki skwer. Zatem pamiętajcie o nobliście z 1905 roku, noweliście, powieściopisarzu i publicyście, autorze chociażby Janka Muzykanta, Latarnika, Rodziny Połanieckich, Krzyżaków, wszak trwa jego rok.
A w Bisztynku jeden z najstarszych zabytków miasta, część murów obronnych, czyli Brama Lidzbarska. Powstała w XV/XVI wieku jako jedna z 3 bram, obok Reszelskiej i Warszawskiej, które nie zachowały się. Pierwotnie była to budowla gotycka, po wielu przebudowach ma charakter barokowy. Jeszcze na początku XX wieku służyła jako więzienie. Niedawno została odrestaurowana i uzyskał kolorystykę określoną na podstawie zachowanych reliktów kolorów: czerwień żelazowa i czerń.
Powyżej też neogotycki kościół ewangelicki wybudowany w 1888 roku. W latach 70. XX wieku obiekt strawił pożar, świątynię częściowo odbudowano, obecnie nie jest użytkowana.
Zabytkowe kamieniczki Bisztynka, budynek przychodni z 1927 roku, przedszkole oraz urząd miasta. Miasto powstało w roku 1346 w miejscu pruskiej osady Stronwangen. W roku 1385 za sprawą biskupa warmińskiego Henryka Sorboma zostało lokowane. Prawa miejskie Bisztynka potwierdził w 1448 roku biskup Franciszek Kuhschmalz. W 1466 roku razem z całą Warmią miasto znalazło się w granicach Polski.
Kościół pw. św. Macieja i Przenajświętszej Krwi Chrystusa. To właśnie z tym obiektem wiążą się wszystkie historyczne momenty w życiu Bisztynka, od momentu lokacji zaczynając. Kościół farny wzniesiono w końcu XIV wieku. Budowa wieży została zakończona w 1579 roku. W czasie mszy konsekracyjnej, podczas podniesienia Hostii spłynąć z niej miały krople krwi. Świątynia w latach 1739-1740 była często odwiedzana przez pielgrzymów, dlatego też dobudowano do niej północną nawę boczną. W roku 1770 kościół strawił pożar. Następnie został odbudowany. Dziś jest to budowla w stylu barokowym. We wnętrzu na uwagę zasługuje m. in. rokokowy ołtarz główny autorstwa Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla.
Kościół strzeżony jest przez 13 apostołów. Jak widzicie nie tylko. Według miejscowej legendy, Apostołowie czekają przed kościołem na wiernych. Zejdą z cokołów i wejdą do świątyni wówczas, gdy w kościele znajdą się wszyscy bez wyjątku parafianie.
I traktory, uwielbiam je fotografować.
Diabelski Kamień to głaz narzutowy, który jest jednym z największych takich w Polsce. "Jego Wysokość" to 3 m oraz 28 m obwodu. Podobno kamień spełnia nawet życzenia. Trzeba go dwukrotnie obejść dokoła.
A legenda o Kamieniu Diabelskim tym razem w gwarze warmińskiej.
W Bisztinku buł tak'i ubog'i szewiec i mniał gwołt dzieci. Jek sie te najmłodsze 'urodziło, to nie buło w kumotry kogo brać. Ten chłop zasmócony poszed do mniasta Bisztinka. Na przedmnesztu, spotkał go pięknie ubran'i młodi kawaler i p'itał go, co 'on tak'i zasmucon'i do mniasta wchodzi. 'On mu sie poskarżił, żie 'urodziło sie dziecko, a nie ma kogo w kumotri brać. "Tlo to mniejsze - odpoziedał mu - w kumotr'i i ja będe i o dżiecko będe sie starał, a jek dziecko w'irośnie 'od szkołów, to przijde po nego i będzie sie mne należało". Ten chłop z radoścziu poszed do domu swego, do żón'i swo'i i pożiedał, żie będzie w kumotri taki piękn'i młodzian i 'on szie zgodzieł, że jek w'irośnie dżiecko od szkół do siebie go wezne. I w prziszło nedzele b'ili chrzc'iny, i pótek zajechał w dwa cziarne kone i z dzieckiem do kosz'czoła pojechał do chrsztu. Matka mu imne Mn'ichół w'ibrała i go pod 'opieke świętego Mn'ichała ofiarowała. Jek z kościoła przijechal'i, to potek żujzoł dużio pieniędzi. Ten psieniądz sziąg do szkołowania dziecka na księdza.
To dziecko, ten chłopsiec to na szkołach szie bardzo dobże 'ucził, i jek potek mnoł do nego prziść, to 'un prazie(prawie) 'odprażił piersziu msziu szwięto. A ten potek to buł sam diabeł. I jek szie do mszi obłucził, to diabeł ps'iszed po nego i zgodżili sie: n'iż 'on msziu święto skończi, to 'on z tem kamnenem z Afriki nazod wróci. Ale ten kamnen buł wielki. A jek ten ksiądz " Ite misa est", to sie stał dużi rumot i diabeł ten kamnen cisnął nad przedmneszte i mużiuł, wrzeszczioł, keby ne buł Mn'ichoł pedam'i durnot, to ja by buł zdojżił. Ten kamnien leżi na dzisi dzeń i pazuri 'od diabła su znacz'ne. Opowiedzia prawdziwa.
Zajrzyjmy jeszcze do bisztyneckiej fary. To jeden z największych kościołów na Warmii. Obecny kościół ma charakter późnobarokowy. Fasadę wieńczy wieża o wątku gotyckim z hełmem i latarnią. Wnętrze podzielone jest na trzy nawy przedzielone filarami z wyodrębnionym prezbiterium. Chór muzyczny wsparty jest na arkadach i szczupłych kolumnach. Okna są zamknięte półkoliście. Ołtarz główny pochodzi z warsztatu Chrystiana Bernarda Schmidta z 1772 roku. W jego centralnej części umieszczony jest obraz patrona kościoła, a w tle panorama Bisztynka.
